Gần mất cả vợ và con chỉ vì... nhân sâm.

Hải Thượng Lãn Ông, tên hiệu của Lê Hữu Trác, đã ghi chép các trường hợp chữa bệnh thành công (Dương án) và thất bại (Âm án) để làm gương cho đời sau. Là dược sĩ, tôi cũng ghi chép lại những trường hợp mình chứng kiến về tác dụng của thuốc để rút kinh nghiệm và cảnh báo cộng đồng. Tôi xin chia sẻ một câu chuyện cách đây 40 năm. Nhân sâm, trong Đông y, được coi là quý hiếm. Thời bao cấp, nước ta nhập nhân sâm từ Triều Tiên và phân phối cho cán bộ. Khi đó, tôi là Trưởng trạm Nghiên cứu dược liệu tại Bắc Thái, nơi duy nhất có tiêu chuẩn bảo vệ sức khỏe và được phân phối nhân sâm. Vợ tôi, cũng là dược sĩ, làm việc tại Phòng Quản lý dược, nên hiểu rõ tác dụng của nhân sâm.

Cuối tháng 10 năm 1973, vợ tôi sắp sinh nên tôi đưa cô ấy vào Khoa Sản - Bệnh viện A. Chúng tôi sống gần bệnh viện, nên sau giờ làm, tôi thường qua thăm. Vợ tôi đau đẻ kéo dài 12 giờ, rất mệt mỏi vì đây là lần sinh đầu tiên và chúng tôi chưa có kinh nghiệm. Thấy vợ quá mệt, tôi xin bác sĩ một hộp sữa đặc "Ông Thọ" để bồi dưỡng. Khi mang sữa về, vợ tôi tức giận vì cho rằng tôi không hiểu nỗi khổ của cô ấy. Tôi giải thích rằng nhân sâm cần phải phối hợp với thuốc khác trong trường hợp cấp cứu, nhưng vợ tôi nhớ rằng các nhà khoa học Liên Xô đã thực hiện thí nghiệm với nhân sâm trên chuột, cho thấy hiệu quả của nó.

Sau hai giờ thí nghiệm, lô chuột uống nhân sâm có tới 80 con vẫn còn sức lội nước, trong khi nhóm đối chứng không còn con nào. Tôi nhắc rằng đây chỉ là thí nghiệm trên động vật khỏe mạnh, còn bệnh nhân đang mang thai nên cần cẩn trọng khi sử dụng nhân sâm. Tôi tra cứu tài liệu như Dược điển Việt Nam và sách của dược sĩ Đỗ Tất Lợi, nhưng không thấy khuyến cáo nào cấm dùng nhân sâm cho người đau đẻ, chỉ có lưu ý rằng những người có thực tà không nên sử dụng. Tôi cũng nhớ truyền thuyết về thầy lang không sử dụng nhân sâm cho trẻ bị đau bụng sau khi tra cứu thông tin.

Thầy gấp sách lại và cho cháu uống thuốc nhân sâm, nhưng sau nửa canh giờ, cháu tử vong. Thầy tra sách và phát hiện chữ “tắc tử” ở trang sau, ghi rằng đau bụng dùng nhân sâm sẽ chết, nhưng thầy chưa xem kỹ trang đó. Truyền thuyết này nhắc nhở tôi phải đọc tài liệu cẩn thận. Tôi chia nhân sâm 10g thành 5 miếng cho vợ, sau 1 giờ vợ tôi đã nhai hết và ngủ được. Đến 21 giờ, tôi thăm vợ và biết cổ tử cung đã mở 6 phân. Tuy nhiên, đến 24 giờ vẫn không có tiến triển, tôi đề nghị bác sĩ kiểm tra lại và can thiệp y khoa, nhưng bác sĩ từ chối, cho rằng đó không phải lĩnh vực của tôi.

Vợ tôi yêu cầu ngậm thêm một miếng sâm nữa để có sức "rặn đẻ". Tôi đưa cho vợ ngậm vì nghĩ tổng cộng chỉ 4g, vẫn an toàn dưới mức 6g/ngày. Sau đó, tôi ngủ thiếp đi và khi tỉnh dậy đã 5 giờ sáng. Vợ tôi vẫn chưa sinh, bác sĩ cũng không có động tĩnh. Tôi chạy xuống gọi bác sĩ M., trưởng khoa Sản, vì vợ tôi đã mở 6 phân từ 9 giờ đêm qua. Bác sĩ M. và tôi nhanh chóng lên phòng đỡ đẻ. Bác sĩ M. khám và thấy cổ tử cung đã mở nhưng không có cơn co, có dấu hiệu suy tim thai. Ông lấy máy hút thai ra và bảo tôi tiệt khuẩn. Sau khi tiệt khuẩn xong, bác sĩ M. hướng dẫn tôi bơm máy hút. Cuối cùng, khi kéo được con ra, bé đã ngạt, trắng bệch.

Phải dùng một tay xách ngược hai chân bé lên, tay kia đánh vào mông bé bốn, năm cái thì bé mới khóc. Khi bé cất tiếng khóc đầu tiên, khuôn mặt bé mới hồng trở lại. Tôi nín thở từ khi kéo bé ra khỏi bụng mẹ đến khi bé khóc, rồi thở phào nhẹ nhõm. Lúc đó là 7 giờ, mặt trời đỏ.