Hành trình 60 năm tìm ra vaccine sốt rét

Sốt rét là bệnh do ký sinh trùng gây ra, có thể lây từ người sang người, gây gián đoạn nguồn máu nội tạng và đe dọa tính mạng. Theo báo cáo của WHO vào tháng 4, châu Phi ghi nhận 94 ca mắc sốt rét, với 249 triệu ca mới và 608.000 ca tử vong trong năm 2022, chủ yếu ở nhóm nông thôn nghèo. Đầu năm 2023, các quốc gia như Cameroon, Sierra Leone và Liberia đã triển khai vaccine RTS,S, và đến tháng 7, Nam Sudan và Bờ Biển Ngà đã sử dụng vaccine R21. Đây là bước tiến quan trọng trong việc phát triển vaccine ngừa sốt rét, với sự phê duyệt của WHO vào năm 2023-2024. Ý tưởng về vaccine sốt rét được khởi xướng từ năm 1964 bởi nhà khoa học Ruth Nussenzweig, người đã chứng minh khả năng tạo miễn dịch qua nghiên cứu trên chuột vào năm 1967. Tuy nhiên, việc phát triển vaccine gặp nhiều thách thức do sự phức tạp của ký sinh trùng. Sau nhiều nghiên cứu, vào năm 1984, nhóm của Nussenzweig đã công bố vaccine dựa trên kháng nguyên CSP, nhưng phải mất thêm 40 năm để hoàn thiện. Cuối cùng, bác sĩ Rip

Mục tiêu của vaccine là bảo vệ quân nhân khỏi Plasmodium falciparum, loại ký sinh trùng sốt rét nguy hiểm nhất ở vùng Sahara cận châu Phi. Trong thử nghiệm đầu tiên, Ballou tự tiêm vaccine và chủ động nhiễm sốt rét, kết quả có bốn người mắc bệnh. Dù ý tưởng vaccine khả thi, mũi tiêm chưa đạt yêu cầu. Sau đó, nhóm tập trung tinh chỉnh vaccine trong một thập kỷ nhưng gặp khó khăn. Joe Cohen từ công ty SmithKline French đã kết hợp kháng nguyên sốt rét với vaccine viêm gan B, dẫn đến sự ra đời của RTS,S, vaccine đầu tiên chống lại bệnh do ký sinh trùng ở người. Năm 2001, RTS,S được thử nghiệm ở Gambia nhưng kết quả cho thấy kháng thể giảm nhanh. Nhóm nghiên cứu quyết định phát triển vaccine dành cho trẻ em, với sự hỗ trợ tài chính từ GSK và Quỹ Bill Melinda Gates. Thử nghiệm với 2.000 trẻ em tại châu Phi cho thấy RTS,S giảm 30% nguy cơ mắc sốt rét và 58% ca bệnh nặng. Giai đoạn ba thử nghiệm lâm sàng diễn ra từ năm 2009 đến 2011 với gần 9.000 trẻ em. Cùng lúc, nhóm nghiên cứu tại Đại học Oxford do Adrian Hill dẫn d