Phương pháp phòng ngừa thiếu máu do thiếu sắt ở trẻ em

Sắt đóng vai trò quan trọng trong cơ thể, không chỉ tham gia vào cấu trúc huyết sắc tố hemoglobin mà còn là thành phần của enzym trong hệ miễn dịch. Bổ sung đủ sắt và acid folic giúp thai nhi phát triển. Theo điều tra năm 2015, 27.8% trẻ dưới 5 tuổi bị thiếu máu, cao nhất ở trẻ từ 6-24 tháng (42.7-45%). Thiếu máu do thiếu sắt chiếm 63.6% ở trẻ dưới 5 tuổi, dẫn đến các vấn đề như thiếu máu thiếu sắt. Lượng sắt cần thiết ở trẻ sơ sinh là 250mg, và 420mg ở trẻ 1 tuổi. Thiếu sắt ở mẹ có thể gây ra thiếu máu cho trẻ sơ sinh, dẫn đến sinh non và tử vong cao.

Trong thời kỳ mang thai, nhu cầu sắt tăng lên đến 1.000mg, tương đương 59,2mg sắt nguyên tố mỗi ngày, so với 39,2mg ở phụ nữ không mang thai. Sau sinh, sữa mẹ là nguồn sắt chính cho trẻ, mặc dù hàm lượng sắt không cao nhưng dễ hấp thu. Sắt rất quan trọng cho việc tạo hồng cầu, và thiếu sắt có thể dẫn đến thiếu máu ở trẻ. Trong năm đầu đời, trẻ cần nhiều sắt hơn để hỗ trợ sự phát triển nhanh chóng. Nhu cầu sắt trên mỗi kg cân nặng của trẻ cao hơn người lớn, trong khi chế độ ăn của trẻ thường thiếu sắt, đặc biệt ở vùng nông thôn. Thực phẩm giàu sắt bao gồm thịt, trứng, gan, cá, tôm và đậu đỗ.

Sắt trong thức ăn động vật dễ hấp thu hơn sắt trong đậu đỗ, và vitamin C từ rau xanh, trái cây giúp tăng cường hấp thu sắt. Trẻ em ở nông thôn và vùng khó khăn thường thiếu thực phẩm dinh dưỡng, dẫn đến nguy cơ thiếu máu. Dấu hiệu thiếu máu thiếu sắt ở trẻ nhỏ bao gồm da xanh xao, yếu ớt, chán ăn, khó ngủ, hay quấy khóc, và chậm phát triển vận động so với trẻ cùng tuổi.

Trẻ có thể kêu đau nhức xương, và nếu bị thiếu máu nặng, tóc có thể bạc màu hoặc rụng. Khi phát hiện triệu chứng này, mẹ nên đưa trẻ đi khám để chẩn đoán và điều trị kịp thời, tránh biến chứng nghiêm trọng.

Để phòng chống thiếu máu thiếu sắt cho trẻ, cần bảo đảm người mẹ không thiếu máu, vì trẻ nhận sắt từ mẹ trong thai kỳ và qua sữa mẹ sau sinh. Trẻ nhỏ nên bú mẹ và ăn bổ sung hợp lý, trong khi trẻ lớn cần chế độ dinh dưỡng đầy đủ. Bữa ăn của trẻ cần cung cấp năng lượng và thực phẩm giàu sắt như thịt đỏ, gan, trứng, sữa, hải sản... để tăng cường hấp thu sắt và cung cấp protein cần thiết.

Các thực phẩm nguồn gốc thực vật như đậu, sản phẩm từ đậu tương, đậu phụ, sữa đậu nành, đậu xanh, đậu đen, lạc và vừng cung cấp sắt quan trọng. Để hấp thụ sắt hiệu quả, nên kết hợp với thực phẩm giàu vitamin C như rau ngót, rau muống, mồng tơi, chuối, đu đủ, cam, bưởi. Ngoài chế độ ăn, việc tẩy giun định kỳ cho trẻ và giữ vệ sinh ăn uống, môi trường cũng rất quan trọng để phòng chống thiếu máu. ThS.BS. Nguyễn Văn Tiến, Trung tâm Giáo dục truyền thông dinh dưỡng, Viện Dinh dưỡng.